De Spelersfederatie draait de rolverdeling tussen acteurs en regisseur weer om
De Spelersfederatie is een nieuw theatergezelschap. Het legt zich toe op producties, vooral komedie, waarin de acteurs bepalend zijn. ‘Vroeger was het veel normaler dat je als acteur meedacht.’
Het Parool 14 juni 2021, 9:56
Sam Ghilane (links), Patrick Duijtshof en Rosa Asbreuk, deelnemers aan De Spelersfederatie.
BEELD EVA PLEVIER
Wat doe je als je tijdens de lockdown niet kunt spelen? Je denkt na over wat beter kan in de toekomst.
Een groep acteurs uit en rond De Theatertroep komt met een bijzonder initiatief: de oprichting van een nieuw vast gezelschap acteurs. Ze noemen zich De Spelersfederatie en ze leggen zich toe op komedie.
Op de vraag of dit wel een goede tijd is voor iets nieuws, nu iedereen al blij is als ie nog overeind staat na corona, antwoorden ze bijna in koor met “Waarom niet”. Het gesprek met Patrick Duijtshoff (32) en Rosa Asbreuk (30) van de Theatertroep en Sam Ghilane (29), alle drie deelnemers aan De Spelersfederatie, verloopt via Zoom.
“Het idee speelde al langer,” zegt Duijtshoff. “Het komt eigenlijk voort uit een grote frustratie: we merken dat acteurs steeds verder van de artistieke keukentafel komen te staan. Het moet weer om het acteursensemble draaien.”
Asbreuk: “De Theatertroep is een goed voorbeeld van hoe het bij kleinere voorstellingen werkt, daar is het ensemble de kern. Wíj bepalen met wie we willen samenwerken. Bij grotezaalbespelers is dat anders: ITA, Het Nationale Theater en het Noord Nederlands Toneel zijn de enige die met een eigen ensemble werken, verder werken ze overal met freelancers.”
Ghilane: “Je gaat dan geen connectie aan met een theaterhuis, een rol wordt je opgeplakt. Het is al bedacht voor tweeduizendweetikwat en ‘O ja, jij doet die rol’ en daar moet je dan heel blij mee zijn.”
Asbreuk: “Vroeger was het veel normaler dat je als acteur meedacht over wie welke rol speelt en wat we volgend jaar gaan spelen en meer van dat soort dingen. Nu is het alsof ‘de regisseur’ op een voetstuk is geplaatst.”
Duijtshoff: “In een productie waarin ik zat, hoorde ik iemand zeggen ‘ik hoop wel dat ik weer teruggevraagd word, door die regisseur’. Daar schrok ik van; dan ben je alleen maar bezig met pleasen van zo iemand.”
Asbreuk: “Eigenlijk is het nu vaak een piramide, de regisseur bovenaan. Wij draaien het om, tot een vulva! Met de groep acteurs boven. Die bepaalt wie we nodig hebben om de voorstelling te maken.”
Nieuw en radicaal
De eerste productie van De Spelersfederatie wordt Moord met een grote M, een politieke Romeinse komedie op tekst van Don Duyns. Met onder anderen Wart Kamps en Dick van den Toorn. Pieter Kramer doet de regie.
Asbreuk: “We willen nieuw repertoire en radicale bewerkingen. En we gaan uit van de komedie, die zien we te weinig in de grote zaal. Maar dan wel met scherpe randjes. Politieke satire, een spiegel voorhouden, dat werk. We willen bijvoorbeeld ook alle stukken van Molière zwaar verkort achter elkaar gaan brengen. Het artistieke idee komt altijd van ons. Bij Moord…leek ons Pieter Kramer een goede keus. En die vraag je dan. Dát is de volgorde waarin we willen werken.”
Duijtshoff: “Kramer geeft heel veel ruimte aan zijn spelers; ik deed Repelsteeltje van Theater Rotterdam met hem. Pieter vertrouwt erop dat een speler zijn stijl zelf wel vindt en dat het niet uit het brein van dat ‘genie’ moet komen dat de regisseur vaak wordt geacht te zijn.”
Of dat goed uitpakt, is in februari te zien. Dan gaat Moord met een grote M in première bij ITA. Het theaterhuis staat positief tegenover de groep. Ghilane: “Hoe die samenwerking eruit gaat zien, is nog onduidelijk, het morft nog de hele tijd.”
Asbreuk: “Ze willen nieuwe makers een kans bieden. Bevalt het, dan gaan we de komende drie jaar door. Ik denk dat zij het net als wij een spannend avontuur vinden. Ze kregen er ook gewoon zin in.”
Ghilane: “Ik denk dat het voor hen ook wel leuk is. Een frisse wind waar ze zelf niet enorm veel voor hoeven doen. Ineens een hoop jonge mensen met verschillende achtergronden over de vloer. Dat geeft een enorme schwung.”
Asbreuk: “We zijn nu met dertien, maar de groep groeit nog!”
Duijtshoff: “…al vragen we mensen niet vanwege hun achtergrond bij ons te komen. We willen toneel maken!”
Ghilane: “Dat is ook het grootste compliment dat je een acteur kunt maken; dat je hem niet vraagt omdat ie Marokkaan is, maar omdat ie een goed acteur is.”
Duwtje in de rug
“Het ITA is er niet alleen voor de makers van nu, maar ook die van de toekomst,” zegt Wouter van Ransbeek, directeur van het Internationaal Theater Amsterdam (ITA). “We openen onze podia daarom niet alleen voor gearriveerde makers, maar willen ook de talenten van de toekomst een duwtje in de rug geven bij hun eerste stappen in de grote zaal. Net als in het verleden met collectieven als De Warme Winkel en Wunderbaum willen we De Spelersfederatie stimuleren door hun eerste voorstellingen te programmeren en onze expertise en ruimtes met hen te delen. Daardoor hopen we bij te kunnen dragen aan een nieuw geluid binnen de grote zalen.”
Nieuw Ensemble: De Spelersfederatie
Spelers van de Amsterdamse Theatertroep hebben samen met enkele gerenommeerde makers een nieuw gezelschap opgericht: De Spelersfederatie. Het nieuwe ensemble wil voorstellingen voor de grote zaal maken, maar zonder vaste regisseur en hiërarchie. In de eerste voorstelling, Moord met een grote M, een politieke Romeinse komedie, spelen de acteurs in regie van Pieter Kramer een nieuwe tekst van Don Duyns.
Theaterkrant Joke Beeckmans, 14 juni 2021
Aanleiding voor de oprichting van het gezelschap was die eerste voorstelling, Moord met een grote M. Kramer en Duyns, die jarenlang samen familievoorstellingen in Rotterdam maakten en daarvorig jaar in onenigheid vertrokken, wilden die graag maken met alle acteurs van de Theatertroep. De theaters zagen daarbij volle grote zalen voor zich, dus verenigden de makers zich in een nieuw grote zaal-gezelschap. Volgens actrice Rosa Asbreuk van de Theatertroep volgen ze elkaars werk al jaren. ‘We zijn wederzijds fan van elkaar.’ Duyns schreef al twee stukken voor de Theatertroep (‘Hokus Pokus’ en ‘Puntgaaf’) en Theatertroepacteur Patrick Duijtshoff werd uitgeleend om Prins Bernard te spelen in de familievoorstelling Repelsteeltje.
De makers delen met elkaar een voorkeur voor fragmentarische vaudeville-achtige voorstellingen. Komedie zal een belangrijk uitgangspunt zijn van ook de Spelersfederatie. ‘Een goed ingespeeld gezelschap dat spitsvondige komedies speelt, is bijna niet meer te vinden de grote zaal’, zegt Asbreuk. ‘Zeker de gesubsidieerde grote gezelschappen spelen vooral tragedies.’ De groep gaat wisselende Nederlandse toneelschrijvers vragen voor hen nieuw repertoire of ‘radicale bewerkingen’ te maken en die ‘op het ensemble’ te schrijven.
Ook in organisatievorm wil de groep zich onderscheiden van andere gezelschappen in de grote zaal. In plaats van een vaste regisseur of artistiek directeur aan het hoofd, staat de spelersgroep centraal. ‘De Spelersfederatie draait de machtsstructuren om’, staat in een oprichtingsmanifest. ‘We ontkrachten de mythe van het “geniale individu”, en vieren “het genie van de samenwerking”. We geloven in de magie van een uitkomst die meer is dan de som der delen. In een makende groep spelers die goed op elkaar is ingespeeld, elkaar aanvult en elkaar naar grotere hoogtes stuwt.’
Naast het artistieke voordeel, is de groep er ook van overtuigd dat een niet-hiërarchische, verticale vorm help met het voorkomen van ‘#metoo en ander machtsmisbruik en de precariteit van acteurs en overige medewerkers (freelancers voorop)’. Ook de financiële middelen moeten zo direct mogelijk doorvloeien naar de makers en spelers, en niet in ‘het apparaat’ blijven hangen.
Aan de eerste voorstellingen werken naast Don Duyns en Pieter Kramer, ook Wart Kamps, Dick van den Toorn, Sam Ghilane en Esther Habbema mee. Andere betrokkenen zijn Jonata Taal, Erasmus Mackenna, Amira Duynhouwer, Bartel Jespers en Mariana Aparicio Torres als voorzitter van het bestuur.
De eerste voorstelling Moord met een grote M, een politieke Romeinse komedie gaat in 2022 in première bij ITA, die het nieuwe gezelschap als partner ondersteunt. De voorstelling wordt nadrukkelijk niet verkocht als dé nieuwe familievoorstelling van Kramer en Duyns, maar is volgens de makers ‘wel geschikt’ voor families (12+).
Naast De Spelersfederatie zal de Theatertroep jaarlijks een eigen voorstelling voor de kleine zaal blijven maken.